بررسی اثرات و مقایسه کارایی دو سم تیامتوکسام و اسید بوریک روی رفتار موریانه زیرزمینی microcerotermes diversus (silvestri) (isoptera: termitidae) در شرایط‏‏آزمایشگاهی

موریانه microcerotermes diversus (silvestri) به دلیل تغذیه از کلیه مواد حاوی سلولز مهمترین آفت اقتصادی مخرب ساختمان‏ها در اهواز می باشد. m. diversus به گروه موریانه های زیرزمینی تعلق دارد و اکثراً دارای تجمعاتی در زیر سطح خاک بوده و لانه آن‏ها توده های فشرده ای ازحجره های کوچک است و از طریق ایجاد گالری‏های زیرزمینی به ساختمان‏ها و گیاهان دست می یابد. استفاده از موریانه‏کش‏های غیر‏دورکننده‏ راهکار مهمی است که در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. دو عامل که در کارایی یک حشره‏کش‏ بالقوه در برابر موریانه‏های‏‏زیرزمینی اثر می گذارند خاصیت عدم دورکنندگی و میزان سمیت بالای آن است که در اسید بوریک از گروه بورات‏ها و همچنین در نوع جدید موریانه‏کش‏ها از جمله تیامتوکسام از گروه حشره‏کش‏‏های شبه نیکوتینی موجود است. در این تحقیق بررسی‏های‏ در راستای کنترل‏موریانه‏های‏‏زیر زمینی جهت ایجاد مرگ و میر، عدم دورکنندگی، جلوگیری از فعالیت‏های تغذیه ای، تونل زنی و انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏سموم از طریق تغذیه دهان به دهان بین موریانه‏ها صورت گرفت. اثرات تیامتوکسام با حدود غلظتی 5000 – 5 پی پی ام و اسید بوریک با حدو غلظتی 2/0- 4 درصد به عنوان ماده شیمایی موثر علیه m. diversus بررسی شد. آزمون فعالیت تونل زنی با استفاده از روش‏های زیست‏سنجی لوله‏های آزمایشی و ظروف پلاستیکی در شرایط‏‏آزمایشگاهی ارزیابی شد. در این مطالعه همچنین تیامتوکسام و اسید بوریک در آزمون‏های آزمایشگاهی جهت توانایی موریانه‏های‏‏تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ برای انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏غلظت‏های کشنده سموم به موریانه‏های‏‏کارگر تیمار نشده استفاده شد. توانایی انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ تیامتوکسام و اسید بوریک بین موریانه‏های‏‏زیرزمینی با استفاده از یک مدل دهنده – گیرنده در دو نسبت (1:1)(10 عدد موریانه تیمار نشده : 10 عدد موریانه تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏) و (1:5) (50 عدد موریانه تیمار نشده : 10 عدد موریانه تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏) ارزیابی شدند. کارگر‏ها در معرض بستر سلولزی با غلظتهای 5، 10 و 15 پی پی ام از تیامتوکسام و 1، 5/1 و 2 درصد از اسید بوریک تیمار شدند. به کارگرهای تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ اجازه داده شد تا روابط متقابل تغذیه ای با موریانه‏های‏‏کارگر تیمار نشده در مدت 14 روز داشته باشند. بررسی‏ها نشان داد که اسید بوریک در تمام غلظت‏ها به جز غلظت 4 درصد به عنوان بازدارنده تغذیه ای عمل نکرد و تیامتوکسام با افزایش غلظت میزان تغذیه موریانه را کاهش داد و به صفر رساند و در غلظت‏های پایین به عنوان بازدارنده تغذیه ای عمل نکرد. خاک تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ با غلظت‏های بالای 50 پی پی ام از تیامتوکسام در طول 7 روز به عنوان مانع شیمیایی موثر جهت توقف و ایجاد تاخیر در نفوذ موریانه ‏ها به خاک عمل کرد. همچنین نتایج نشان داد که مرگ و میر در غلظت‏های بالای 50 پی پی ام به صورت تدریجی افزایش یافت. نفوذ، مساحت تونل زنی و فعالیت تغذیه ای در طول 7 روز در خاک تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ کاهش یافت. اگرچه در این تحقیق اسید بوریک در غلظت‏های مورد استفاده به عنوان دورکننده اثر نکرد، اما خاک تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ با غلظت‏های بالای 5/1 درصد از اسید بوریک در طول 14 روز به عنوان مانع شیمیایی موثر جهت ایجاد تاخیر در نفوذ موریانه ‏ها به خاک عمل کرد. همچنین نتایج دلالت می‏کند‏ که مرگ و میر در غلظت‏های بالای 5/1 درصد به صورت تدریجی افزایش یافت و مساحت تونل زنی و فعالیت تغذیه ای در طول 14 روز در خاک تیمار‏شده‏‏‏‏‏‏ کاهش یافت. درآزمون انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏سم‏ نتایج نشان داد که در هر دو نسبت، مرگ و میر موریانه‏های‏‏تیمار نشده با افزایش غلظت افزایش داشته است . بنابراین انتقال‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ غلظت‏های کشنده از دهنده‏ها به گیرنده‏ها و متعاقب‏آن‏ مرگ و میر بر روی موریانه‏های‏‏گیرنده مشاهده شدند. نتایج حاصله از آزمون‏ها تیامتوکسام و اسید بوریک را به عنوان موریانه‏کش‏های موثر پیشنهاد می‏کند‏.